อาจารย์มหาวิทยาลัยกับความพอ   

โดย  ศาสตราจารย์ นพ.ธีระ ทองสง

อาจารย์ที่พึงปรารถนา

กระผมระลึกได้ถึงสมัยที่กระผมเป็นนักศึกษาแพทย์ ที่เคยถามตนเองว่า อยากจะเห็นอาจารย์ของตนเป็นเช่นไร อยากได้อาจารย์แบบไหน ใจเรารู้ดีว่า ต้องการอาจารย์ที่เป็นกัลยาณมิตร ที่เป็นแบบอย่าง ถ่ายทอดความรู้ ทักษะด้วยเมตตา ขยัน ตรงเวลาสร้างสรรค์ คิดค้นองค์ความรู้ใหม่ๆ ให้เรารู้สึกว่าศิษย์มีครู รู้สึกว่าดีใจที่ได้เป็นลูกศิษย์ของอาจารย์ ถ้าผมจะเคารพอาจารย์ ก็มิใช่เพราะผมขับรถราคาแพง มีตำแหน่งวิชาการสูง เป็นเจ้าของธุรกิจใหญ่โต แต่เป็นเพราะอาจารย์ทำอะไร อุทิศตนเช่นไร เสียสละเพียงใด…..

วิถีครู

หลายปีมานี้ ความสุขจากความเป็นครูสูญหายไปจากใจครูหลายคน กระผมถือว่าเราได้สูญเสียส่วนสำคัญที่สุดของชีวิตไปแล้ว จากนี้ไป แม้เราอาจมีอะไรขึ้นมามากมายในชีวิต ก็ไม่อาจมาทดแทนได้ เราจำเป็นต้องมีชีวิตอยู่เพื่อสิ่งที่ยิ่งกว่าเงินทอง ความสำเร็จสูงส่งของชีวิตครู คือการได้ตื่นมาถามหาความสวยงามในชีวิต ทุกเช้าที่ตื่นพร้อมด้วยความกรุณา และคำถามว่า วันนี้ เราพอจะให้อะไรใครได้บ้าง

แทนที่ว่าวันนี้เราได้อะไรจากการที่เราจะไปทำงาน ภารกิจสำคัญชิ้นหนึ่งของครู คือการสร้างบรรยากาศให้เกิดความใฝ่ฝันที่จะเรียนรู่และอยากทำสิ่งดีๆ ทั้งในและนอกชั้นเรียนทำให้จิตใจนักเรียนปลอดโปร่ง สร้างบรรยากาศกันเอง บรรยากาศของกัลยาณมิตร ผมคิดว่า การสร้างความปรารถนาดีที่แท้จริงจากใจครู เป็นภารกิจเบื้องต้นที่ต้องพัฒนาให้เกิดก่อน และสร้างแรงบันดาลใจให้ใครๆ ต่อใครเกิดความปรารถนาที่จะดี

สิ่งจำเป็นเบื้องต้นของชีวิตครู คือความใฝ่ฝันที่จะเป็นผู้ให้ ซึ่งเป็นหัวใจที่อบอุ่น และมีความสุข แล้วครูจะมีความสุขในการสอน สุขใจในการสร้างองค์ความรู้ทางวิชาการ(วิจัย) ทุกห้องเลคเชอร์ มีความสุขงดงามซ่อนอยู่ ความดีงามแม้เพียงเล็กน้อย ก็เป็นสิ่งยิ่งใหญ่ในชีวิตครับ กระผมอยากเห็นครูทุกคนรู้สึกภูมิใจที่ได้เป็นครู มากกว่าภูมิใจที่ได้เป็นผู้บริหาร เป็นผู้มีธุรกิจทางวิชาชีพที่รุ่งเรือง เป็นเจ้าพ่อวิชาการ บางครั้ง

เราอาจสำคัญตนว่าจบสูง ความรู้ดี มี authority มีระดับ กรีดกรายอยู่ในสังคมนี้อย่างหยิ่งทะนง แต่เราอาจไม่ได้อยู่ในหัวใจของใครเลยที่อยู่รอบด้าน………………

บทบาทคือแบบอย่าง

กระผมเชื่อว่าความสุขในการงาน คือความสำเร็จของมนุษย์ ครูอาจารย์ ควรมีชีวิตการทำงานอย่างมีความสุขโดยไม่ต้องฝืน เป็นแบบอย่างโดยเต็มใจ ครูควรเป็นแบบอย่างให้กับศิษย์ มากกว่าที่จะให้ศิษย์เป็นแบบอย่างให้ครู พฤติกรรมของครูจะสอนศิษย์ได้ดีกว่าคำพูด ครูจะต้องคงความศรัทธาไว้ในใจศิษย์เสมอ และพฤติกรรมครูจะกำหนดพฤติกรรมเด็กเสมอ ยกตัวอย่างเช่น ครูแพทย์สอนให้แพทย์ออกตรวจโอพีดีตรงเวลา เก้าโมงตรง แต่อาจารย์ออกไม่ค่อยตรงเวลา คำสอนนั้นมักจะไม่มีคุณค่า

เป้าหมายในชีวิต

อาจารย์ก็เหมือนคนทั่วไป ที่เราต่างได้ถูกยุยงให้สร้างวิถีทาง สร้างบันได เพื่อก้าวไปสู่บางสิ่งบางอย่างที่เราเองก็เลือนราง เราได้พากันลงทุนทั้งชีวิต ที่จะก่อร่างสร้างหนทางที่เราไม่รู้เป้าหมาย เราถูกกระซิบให้วิ่งไปข้างหน้าเพื่อไขว่คว้าสิ่งที่สังคมชี้นำเสมอ เรายินยอมอุทิศชีวิตเพื่อสร้างรากฐานแห่งการมีโอกาสเข้าถึงเงิน เครดิตทรัพย์สิน เกียรติยศ เราถูกปล่อยให้อยู่ในโลกของจินตนาการเหล่านั้นมานานนับสิบๆปี นับครั้งไม่ถ้วนที่เราเพ้อฝัน เคลิบเคลิ้มอยู่กับบางสิ่งบางอย่าง จนคลั่งไคล้ทุ่มเทชีวิตไปกับมัน แต่ทุกครั้งที่เราไขว่คว้า หรือแม้แต่ได้มาบำบัดความใฝ่ฝัน แต่แล้วในที่สุดเราก็พบว่า สิ่งใดที่หามาได้นั้น หาได้มีคุณค่ามากมายไม่……

ถึงแม้ทุกวันนี้เรามีการเรียนการสอนที่ลึกซึ้ง สลับซับซ้อนซอกซอนลงลึกในทุกสาขาวิชา แต่โศกนาฏกรรมทางการศึกษาได้บังเกิดขึ้นอย่างน่าใจหาย กลับกลายเป็นว่า คนที่มีความรู้มาก กลับโหดร้ายต่อเพื่อนมนุษย์ด้วยกัน หยาบคายต่อสภาพแวดล้อมผู้ให้กำเนิด ใช้ประสบการณ์ ความรู้ ความสามารถ และโอกาสที่เหนือกว่า คดโกงมนุษย์ด้วยกันในมาดที่น่าบูชา มีระดับ บางทีแสงสว่างของมันสมองก็ไม่ทำให้หัวใจหายมืด การดำเนินชีวิตจึงอยู่อย่างรู้สึกขาดแคลนท่ามกลางความมั่งมี อึดอัดด้วยความไม่รู้จักพอ หงุดหงิดง่าย เปราะ เหงา เซ็ง ผสมผสานด้วยทัศนะอันร้อนระอุว่าต้องการหาเงินเพิ่มอีกเพื่อนำมาบำบัดปัญหาเหล่านี้ วิทยาการอาจอำนวยวิถีทางทำมาหากินที่รุ่งเรือง แต่วิถีทางจิตใจยังร่อนเร่ ระหกระเหิน สั่นสะเทือนด้วยการกระทบน้อยใหญ่ โศกๆ ซึมๆ เฮฮา แล้วก็หลบมาเซ็งอย่างโดดเดี่ยว การดำเนินชีวิตอุทิศทุ่มตัวเพื่อซื้อสวัสดิการที่เหลวไหลของสังคมเช่นนี้ มีระบาดให้เห็นตัวอย่างอยู่มากมาย จงขอโอกาสให้กับตนเอง ได้ถามหาเป้าหมายแห่งการมีชีวิตของตนเองด้วยเถิด

วิถีครู

ทำใจเถิดครับว่า ชั่วโมงต่อไปนี้ คือเวลาสำคัญของชีวิตที่ครูรอคอยด้วยความหวังว่า นี่คือโอกาสของการสร้างสิ่งสวยงามในชีวิตครูและนักศึกษา มันเป็นสิ่งที่น่าเสียดายมากครับถ้าอีกชั่วโมงผ่านพ้นไปโดยเราไม่ได้รับความรู้สึกว่า ปิติใจจากความเป็นผู้ให้สอนด้วยเมตตาครับ คลาสเรียน คือห้องแห่งความกรุณา ห้องแห่งการให้ความรู้มิใช่อวดความรู้ นักเรียนต้องการกัลยาณมิตรในห้องเรียน ไม่ใช่นักวิชาการที่ห่างเหินกันในความรู้สึก

คิดด้วยหัวใจครู

ตลอดเวลาอันยาวนานของการเป็นครูที่เหนื่อยยาก ทุ่มเทแรงกาย แรงใจ อาจไม่ให้อะไรแก่ครูเลย นอกจากประวัติศาสตร์ชีวิตที่สวยงาม ครูต้องเป็นแม่พิมพ์เสมอหมายถึงแม่พิมพ์ หรือ role model อันเป็นความหมายของการมีชีวิต ที่ไม่สามารถซื้อหาได้ด้วยเงินหมื่นเงินแสน เมื่ออาจารย์ได้ตัดสินใจเลือกเส้นทางชีวิตมาเป็นครูแล้ว จำเป็นอย่างยิ่งที่ครูต้องตระหนักว่าความสำเร็จของการมีชีวิตคือการเบิกบานแจ่มใส สุขใจ ปิติใจ ไม่ใช่เงินทอง ถ้าครูมัวแต่แสวงหารายได้ สอนพิเศษ อาชีพขายตรงนอกเวลามิสทีน แอมเวย์ กิฟฟารีน ฯลฯ ยากที่ครูจะประสบความสำเร็จในชีวิตครู ครูควรเป็นผู้ที่ร่ำรวย แต่ความร่ำรวยในที่นี้หมายถึงมีมากจนเพียงพอ เท่าไหร่ครับถึงจะพอ การมั่งมีสมบัติมิได้หมายถึงความร่ำรวยที่แท้จริง แต่ความรู้จักพอจนให้ได้หมายถึงความร่ำรวยจริงแท้ ครูหลายคน ที่ผมเห็นมา อาจารย์ในมหาวิทยาลัย อาจารย์หมอที่หารายได้พิเศษวิ่งรับจ๊อบมากมาย หลายปีมานี้มั่งคั่งขึ้น อาศัยอยู่ในอัครสถานดุจเพียงเวียงวัง หลากล้นด้วยเครื่องอำนวยความสะดวก มีเบนซ์ขับ มีโทรศัพท์ติดตัว หรูหรา นั่นอาจเป็นสิทธิ์ของท่าน แต่กระผมเพียงไม่อยากให้ครูทั้งหลายใฝ่ฝันที่จะเป็นเช่นนั้น เชื่อเถอะครับเพื่อนครูทั้งหลาย ภาพลักษณ์เหล่านั้นเป็นเพียงเครื่องสันนิษฐานว่าน่าจะนำมาซึ่งความสุขเท่านั้น แต่ประวัติศาสตร์ได้บอกเรามากมายว่าคนมีเงินมากที่สุดไม่ได้แปลว่ามีความสุขที่สุด ในชีวิตนี้มีความสุขอีกมากมายที่มนุษย์เก็บเกี่ยวได้โดยไม่ต้องใช้เงินทอง ก็ความสุขจากการให้นั่นแหละครับ คนที่โชคดีที่สุดมิใช่คนที่สามารถมีอะไรได้มากมาย แต่คือคนที่สามารถให้อะไรได้มากมาย ในโลกวันนี้มีคนไม่น้อยที่ร่ำรวยล้นฟ้าแต่ขาดความสามารถในการให้ และตรงกันข้ามผู้คนอีกมากมายที่พออยู่พอกินแต่มีความสามารถในการให้สูงมาก วันนี้ที่เราตื่นเช้าขึ้นมาแล้วถามหา

ความสวยงามในชีวิต เมื่อเราเดินทางไปที่ทำงานเราจะพบว่ามีโอกาสของการให้ผ่านเข้ามามากมายซึ่งเรามักจะละเลยเสีย ไม่ว่าจะเป็นการให้รอยยิ้มจริงใจ คำพูดดีๆ การช่วยเหลือเล็กๆ น้อยๆ คะแนะนำดีๆ แก่ใครบางคน ไม่ต้องมีเงินมากหรอกครับเราก็สามารถสร้างประวัติศาสตร์ชีวิตที่สวยงามได้แน่นอน มันอยู่ที่วิธีความคิดในวันนี้__